CEBU, Philippines- Daghang mga Pilipino ang padayong nagtuo nga dunay bwenas ug malas, gikan sa ordinaryong adlaw-adlaw nga panimbasog hangtud na sa pagsugal. Ang uban nangangkon nga “lingaw-lingaw” lang o ba kaha okasyon lang apan duna g’yuy seryoso sa ilang pagpamusta sa nagkadaiyang mga duwa nga naglambigit og mga numero o numbers game kay basin pa diay sila maoy swertihon ug mamahimong ‘instant’ milyonaryo.Kini nga kinaiya napasa na gikan pa sa katiguwangan sa mga Filipino, gikan sa sabong, baraha, hantak, masiao, jueteng, bulitsi, suertres, lotto ug uban pa, legal man o ilegal. Mga duwa kini nga maisip g’yud nga mga sugal. Ebidensya kini nga daghang mga tawo ang nagsalig lang gihapon sa suwerte inay maninguha aron sila moasenso. Sa lottery game pananglitan, makita ang taas kaayong linya sa nagkalain-laing lotto outlets sa tibuok nasod matag karon ug unya. Way bisan usa nila ang milinya nga wala mangandoy nga basin pa diay buwenason ilang mga numero aron makabayad sa ilang mga utang, mapalit ilang gusto, makasuroy sa ubang nasud, makatukod og kaugalingong negosyo o sa laktod mamahimong haruhay ilang kinabuhi. Duna say uban, hasta ang lung-agon nianang adlawa isalig pa gani sa numero sa pamasin nga mapun-an pa kini kutob panihapon.Nagsugod ang lotto dinhi sa Pilipinas sukad pa niadtong tuig 1833. Tungod sa pag-abag gikan sa pribadong patigayon nga Empresa de Reales Loteria Españolas de Filipinas, ang kagamhanan sa Espanya nakapahigayon og loterias (maoy Espanyol nga pulong sa lottery) aron pagtigom og kita.Gani, ang Nasudnong Bayani nga si Dr. Jose Rizal nakadaog og P6, 200 gikan sa lottery niadtong tuig 1892 samtang gilabay pa siya ngadto sa Dapitan, Zamboanga del Norte. Matud pa sa taho, gihatag niya ang iyang premyo sa usa ka proyekto sa edukasyon.Ug tungod sa gibuhat sa Nasudnong Bayani, nahimugso ang mahinungdanong ideya nga ang lottery diay mahimong magamit alang sa mga maayong kapuslanan pinaagi sa paggamit sa abot niini sa mga proyekto nga makatabang ngadto sa labing nagkinahanglan, sumala pa ni Glen Jesus Rada, ang branch head sa Philippine Charity Sweepstakes Office dinhi sa Sugbo.Ang PCSO karon dunay gitaganang mga hinabang alang sa mga kabus ilabi na sa mga way ikabayad sa tambalanan ug ingon man ang mga paghatag og mga ambulansya ug uban pa.Ang lotto usa lamang sa daghang mga duwa sa PCSO nga usa ka ahensiya sa gobiyerno nga maoy nagdumala sa mga lotteries. Gisugdan sa maong ahensiya ang labing unang online lottery o mas naila sa pangan nga lotto, dinhi sa nasod niadtong tuig 1995.Si Rada sa ekslusibong interbyu sa BANAT Tingusbawan miingon nga ang pagmugna sa Lotto 6/42 nagdala og bag-ong elemento sa kalingawan sa publiko. Sa 6/42, unom ka numero gikan sa uno hangtod 42 ang pilian. Makadaog kon kining mga numeroha mahulbotan bisan sa unsang pagkasunod atol na sa draw date.Matud sa PCSO nga ang maong duwa nahimong “big hit” bisan pa man sa pagsupak sa pipila ka mga hugpong sa katilingban (lakip na ang simbahan). Apan ang Korte Suprema mihukom nga legal ang bag-ong lottery. Human niana, daghan na kaayong matang sa lottery games ang nahimugso sama sa three-digit (3D), four-digit (4D), six-digit (6D) nga gipang-alkontra sa gikahiligan usab sa mga Filipino nga mga illegal numbers games sama sa jueteng, masiao, last two ug last three. Nadugang pa gyud sa PCSO ang Mega Lotto 6/45, Super Lotto 6/49 ug ang Grand Lotto 6/55 nga diin mas dagko na og pasiunang premyo.Sa obserbasyon ni Rada, kadaghanan g’yud sa “gaming public” di mopalit og lotto ticket kon di pa moabot og milyones ang jackpot prize. Sa wala pa nabantog ang lotto, ang nailhan pa sa mga tawo kaniadto mao ang sweepstakes nga ang “draw” kausa o kaduha lang sa usa ka tuig.Dinhi sa Kabisay-an ug Mindanao, ang Suertres Lotto maoy dunay labing dako nga sales kay gituohan nga taas ang kahigayonan nga makadaog tungod kay gamay ra ang mga numero pilian, dugang pa sa opisyal sa PCSO.Sukad sa pagsugod sa lotto game hangtud sa buwan sa Abril ning tuiga, ang PCSO mibutyag nga aduna nay 74 ka mga Sugbuanon nga nakadaog sa jackpot prize o sa laktod, nahimong mga milyonaryo.Sa tibuok rehiyon sa Kabisay-an, may 233 na ka mga tawo ang nakadaog sa jackpot prize.Apan matud pa ni Rada nga kasagaran sa mga nakadaog way ideya ang PCSO kun nausab ba ang ilang mga kinabuhi human nakaangkon og daghang kwarta. Ang ahensiya mangutana g’yud sa mga makadaog kun magkinahanglan ba sila og tambag sa kun unsaon nila paggasto ang premyo nga kwarta. Gani, matud niya dunay usa ka residente sa Cebu City nga midaog og minilyon ka pesos sa lotto apan nabuang sa casino hangtud nga nahiktan sa utang karon nabalik og purdoy."Any form like that is easy money. Lotto is just practically like that. You invest in this game pero way kasigurohan kung mabalik dayon. Though I’m not privy on that area but what I know the office recommends them to invest the money,” dugang pa niya. Ang Sugbo adunay 990 ka lotto outlets. Matud sa opisyal nga ang Sugbo maoy adunay labing daghan og outlets sa tibuok Kabisay-an ug Mindanao.Ang PCSO nagkuha og kita gikan sa sales sa sweepstakes ug lotto tickets. Kapin sa tunga sa gahin sa net receipts gitagana isip prize fund (55 porsiyento) nga maoy ihatag nga premyo; 30 porsiyento alang sa charity fund; ug ang nahibiling 15 porsiyento gamiton sa PCSO alang sa operating expenses niini.Ang desisyon sa mga Filipino nga mosugal sa lotto o sa bisan unsang number games masubay sa ilang pagpangita sa inadlaw-adlaw nga panginahanglan, matud sa usa ka magtutudlo sa economics. “Because the percentage of poverty incidence in our country is still high, we see that people would like to aim a higher level of their income,” matud ni Louie Jay Trapa sa University of San Jose - Recoletos.Gipasabot ‘sab niya nga ang katawhan kanunay g’yud nga mangita og katagbawan. “If wala pa sa atong limit ang atong income para ma-satisfy ta, people always look for ways nga makadugang sa ilang income kay they want to be satisfied in terms of living standards.”Dihang naabtan sa BANAT Tingusbawan sa usa ka lotto outlet si Amy (apelyedo gipugngan), miangkon siya nga bag-o pa siyang nahilig sa lotto apan iyaha g’yud kini gigahinan og kantidad matag adlaw aron ipusta. "Gisuwayan ra g’yud nako kay maayo na lang unta ba ang P10 nako mahimong P20, 000, kadako na ana," matud pa sa 46-anyos nga ginang. "Nanimpad lang ko bisan gud di ta sure makadaog."“This is a game by luck gyod way kasegurohan. You spend on lotto, pero ang imong opportunity cost unta you can buy other commodities that you want,” dihang gisuwayan ni Trapa ang lotto gumikan sa “curiosity.”Alang sa usa ka professor sa sociology, “fatalism” maoy ugat ining maong pagtuo sa mga Filipino. Ang fatalism mao ni ang ideya nga ang tanang panghitabo matag-an ug di kapugngan. Ang college professor nga si Migor De Vivar nihulagway sa mga Filipino nga “passive” ang panglantaw sa kinabuhi mao nga “fatalistic” ang kinaiya. “Why will they do hard labor when something about them is certain to happen?” pangutana ni De Vivar. Ang Sugbuanong magtutudlo mipasabot nga, “The value of money earned through hard labor and the worth of that which is easily earned -- winning lotto is one -- are the same in relation to the consideration of the end product, and that is, if they are destined to become wealthy, they will become wealthy,” matud pa ni De Vivar.Makadaog man o sa dili, ang huna-huna sa lotto players dunay positibo nga mahitabo sa ilang kinabuhi. Ug mao ni ang nagtukmod kanila sa pagpusta bisan sa nipis kaayo ang kahigayonan nga makadaog, dugang pa ni De Vivar.“Chance is not an issue, fate is.” Sa Binisaya pa, “ang kahigayonan dili maoy isyu, apan ang kapalaran.”
